Nhà giáo dục người Mỹ, Jim Trelease, tác giả của cuốn Cẩm nang Đọc cho bé (Read-Aloud Handbook), đã được phụ huynh gọi là Kinh Thánh Đọc. Cuốn sách bao gồm nhiều thông tin – từ những gì thực sự khiến trẻ em thích đọc, đến những lời khuyên để trẻ em rời khỏi các thiết bị điện tử, đến hàng trăm tiêu đề đọc cho bé. Dưới đây là cuộc nói chuyện với Trelease tại nhà của ông ở Connecticut, trong đó ông đã giải thích tại sao đọc cho trẻ em ở mọi lứa tuổi chính là cách để tạo ra người độc giả suốt đời.
Ông có thể giải thích mối liên hệ giữa việc đọc sách cho bé và thành công ở trường của các bé không?
Khoa học từ lâu đã nghiên cứu và chỉ ra rằng: những đứa trẻ đến trường với vốn từ vựng phong phú sẽ thuận lợi hơn đứa trẻ ít làm quen với từ ngữ và vốn từ vựng thấp. Tại sao vậy?
Bạn nghĩ mà xem, trong những năm đầu đi học Mẫu giáo, HẦU HẾT MỌI CHỈ DẪN ĐỀU BẰNG LỜI NÓI. Từ tuổi Mẫu giáo cho đến khi bé học lớp 2, lớp 3, bé không hề đọc hoặc mới chỉ bắt đầu, mà chủ yếu thông qua những lời nói cô giáo giao tiếp với bé. Điều này không chỉ đúng trong việc đọc mà trong tất cả các môn học; không có chuyện giáo viên yêu cầu bé mở sách ra và đọc ở chương 3. Việc dạy học ở đây là dùng lời. Vậy thì, những đứa trẻ với vốn từ vựng lớn sẽ có lợi thế bởi chúng hiểu tất cả những gì cô giáo nói. Trong khi những đứa trẻ ít từ vựng hơn sẽ gặp khó khăn để hiểu được những gì đang diễn ra ngay từ đầu và có khả năng bị bỏ lại xa dần theo thời gian.
Vậy làm thế nào để một đứa trẻ được phát triển vốn từ vựng trước khi bắt đầu đi học? Những đứa trẻ được nói chuyện và được đọc thường xuyên chính là những đứa trẻ sẽ có vốn từ phong phú nhất. Bé sẽ không thể nói ra một từ nào đó nếu không được nghe trước đó. Nhưng trẻ em cần phải nghe hầu hết các từ nhiều lần. Vì vậy, việc cha mẹ THƯỜNG XUYÊN NÓI CHUYỆN VỚI TRẺ VÀ NÓI CHUYỆN XUNG QUANH TRẺ TỪ KHI CÒN RẤT NHỎ là điều vô cùng quan trọng. Vì đó là cách trẻ học từ.
Đọc sách cho bé: một cách kích thích việc đọc sau này
Việc đọc sách cho bé cũng quan trọng không kém. Bởi vì bọn trẻ sẽ được nghe nhiều từ nhất ở đâu? Trong các cuộc trò chuyện, chúng ta có xu hướng sử dụng lời nói tốc ký, không phải câu đầy đủ. Còn ngôn ngữ trong sách thì rất phong phú và có những câu hoàn chỉnh. Trong sách, báo và tạp chí, ngôn ngữ thậm chí phức tạp hơn, tinh vi hơn. Đứa trẻ nào được nghe những từ tinh vi hơn sẽ có một lợi thế rất lớn so với những đứa trẻ khác. Chưa kể, đọc sách cho bé nghe cũng làm tăng khả năng chú ý của trẻ.
Như vậy, đọc cho con bạn chính là cách kích thích cho việc đọc của bé sau này. Sự thật là, những gì không được quảng cáo thì không được chú ý. Và NHẬN THỨC PHẢI ĐẾN TRƯỚC MONG MUỐN. Một đứa trẻ đã được đọc sẽ muốn học cách tự đọc. Khi được nghe bạn đọc, bé sẽ thèm đọc sách. Bé sẽ muốn làm những gì bé thấy cha mẹ mình đang làm. Nhưng nếu một đứa trẻ không bao giờ nhìn thấy ai nhặt một cuốn sách lên, bé sẽ không có mong muốn có nó.
Tại sao ông cho rằng đọc cho trẻ khi đã lớn cũng quan trọng ?
Mọi người thường hỏi tôi, ”Bé nhà tôi học lớp bốn và nó đã biết đọc, tại sao tôi phải đọc cho cháu nghe?” Và tôi trả lời, “Con các vị có thể đang ĐỌC ở cấp độ lớp bốn, nhưng chúng đang NGHE ở cấp độ nào?”
Ở trẻ, KHẢ NĂNG ĐỌC THƯỜNG KHÔNG THEO KỊP KHẢ NĂNG NGHE cho đến khoảng lớp tám. Bạn có thể đọc sách lớp bảy cho trẻ lớp năm. Chúng sẽ rất hào hứng với cốt truyện và đây sẽ là động lực để tiếp tục đọc. Một học sinh lớp năm có thể thưởng thức một cốt truyện phức tạp hơn là để em ấy có thể tự đọc.Và nếu được nghe người khác đọc, em ấy sẽ thực sự cuốn hút. Bởi vì khi các em đọc sách chương, các em rất dễ rơi vào tình trạng thực sự của bản in – rất phức tạp và nghiêm trọng những thứ đang diễn ra. Nhưng các em lại sẵn sàng nghe và có thể hiểu, ngay cả khi chúng chưa thể đọc ở cấp độ đó.
Đọc sách cho con bạn cũng LÀ CÁCH TỐT ĐỂ TRẺ ĐỐI MẶT VỚI NHỮNG VẤN ĐỀ KHÓ KHĂN . Ví dụ, bạn thường nói với con bạn: “Mẹ không muốn con chơi với bọn trẻ hư”. Nhưng đó sẽ là một bài giảng có thể đi vào tai này và ra ở tai kia. Tuy nhiên nếu bạn đọc một cuốn sách về rắc rối của một đứa trẻ khi kết bạn với kẻ xấu, con bạn sẽ có được trải nghiệm một cách trực tiếp. Và bé đang trải nghiệm cùng bạn nhưng từ góc nhìn của bé. Hai mẹ con có thể trò chuyện với nhau: “Con có nghĩ rằng cậu bé kia đã chọn bạn đúng không?”, “Con có cho rằng cô bé đó thực sự là một người bạn tốt không?”. Khi cùng con nói về một cuốn sách thì nó sẽ không còn giống những lời thuyết giáo mà bạn sẽ giống như một huấn luyện viên, đang cùng các cầu thủ của mình xem xét lại buổi ghi hình một trận đấu, để tìm ra họ đã chơi tốt chỗ nào và còn chỗ nào không ổn.
Ông có nghĩ rằng giáo viên nên đọc cho trẻ em ngay cả ở trường trung học?
Có chứ, bởi vì trẻ em phải đọc ở trường học nhưng đó không phải là cách để kích thích đọc. Hầu hết những đứa trẻ không mấy vui vẻ với việc đọc các tài liệu ở trường. Và nếu việc đọc của bọn trẻ cứ phải liên quan đến việc học hành thì chúng sẽ chỉ mong đến khi tốt nghiệp để không phải đọc thêm chút nào nữa. Chúng sẽ chỉ đọc cho học hành chứ không đọc cho cuộc sống. Tất nhiên, trẻ em cần phải đọc một lượng sách nhất định phục vụ cho học tập, nhưng đừng khiến trẻ quên đi rằng NGOÀI KIA CÓ NHỮNG CUỐN SÁCH KHIẾN CHÚNG ĐƯỢC CƯỜI, ĐƯỢC KHÓC VÀ KHIẾN TÂM HỒN CHÚNG RUNG ĐỘNG.
Nhà văn Phyllis Theroux từng nói rằng trường trung học là điểm dừng chân cuối cùng trước Vành đai của tuổi trưởng thành, vì vậy những bài học trẻ em học được ở trường trung học thực sự quan trọng. Nhưng ở môi trường học tập với toàn những bài kiểm tra hiện nay, có rất nhiều áp lực đối với giáo viên mà ít ai dành thời gian để đọc cho bọn trẻ nghe. Và đó là một mất mát thực sự. Các bài kiểm tra tiêu chuẩn chẳng liên quan gì đến cuộc sống thực, điều đó có nghĩa là trường học đang trở nên thoát ly với thực tế. Những thách thức tôi gặp phải mỗi ngày khi ở tuổi trưởng thành không liên quan gì đến bất cứ điều gì tôi học được trong bài kiểm tra ở trường. Khi bạn gặp khủng hoảng trong cuộc sống, hoặc bạn gặp ai đó cần giúp đỡ, cách bạn phản ứng có liên quan nhiều đến sự đồng cảm và lòng trắc ẩn của bạn – trải nghiệm với các câu hỏi kiểm tra trắc nghiệm sẽ không giúp ích gì cả.
Vì vậy, giáo viên bị mâu thuẫn giữa những gì họ biết là đúng và những gì họ buộc phải làm theo quy định. Nếu các em chỉ có một trải nghiệm đọc sách là cực nhọc, thì chúng sẽ tránh nó càng nhiều càng tốt. Tất nhiên, giáo viên bận rộn và có rất nhiều tài liệu cần hoàn thiện, nhưng chỉ cần họ chỉ dành năm phút mỗi ngày cho niềm vui đọc sách thì đến cuối năm đó sẽ là những gì bọn trẻ nhớ nhiều nhất.
Ông có cảm thấy e ngại về việc các thiết bị điện tử ngày càng trở nên phổ biến và những tác động của chúng tới việc đọc?
Màn hình gây nghiện. Bạn nhấn một nút và phép thuật xảy ra – điều gì có thể tốt hơn thế? Vì vậy, trẻ em dễ dàng bị hút luôn vào đó.
Cha mẹ cần đặt ra giới hạn, vì trẻ không thể tự giới hạn. Có quá nhiều gia đình mà ở đó một người đang chơi điện tử, một người đang mua sắm trực tuyến và đứa trẻ cũng đang ngồi trước màn hình. Khi bạn nhận ra điều đó, đứa trẻ đã không được đọc sách trong nhiều năm và giá trị trí tuệ của gia đình đang chảy xuống sông xuống biển. Con trai chơi trò điện tử nhiều hơn con gái nhưng con gái dành hàng giờ để lên Facebook và nhắn tin – có lẽ nhiều hơn con trai. Thanh thiếu niên trung bình dành 90 phút mỗi ngày để nhắn tin. Và đó là mức trung bình. Có nghĩa là có những em còn dành nhiều thời gian hơn.
Một thế hệ bị phân tâm
Chúng ta đang bước vào một thời đại vô song kể từ thời đại Guttenberg; thế giới đang thay đổi nhanh hơn chúng ta có thể theo kịp. Ngày nay, ở các trường học, ta được chứng kiến những đứa trẻ đau khổ khi chúng lôi về nhà 20 đến 30 pound sách giáo khoa đã được lưu trữ trong máy tính bảng điện tử. Một sinh viên có thể đọc sách giáo khoa nghiên cứu xã hội trên iPad, và nhấn vào một siêu liên kết để xem và nói về cuộc Đại suy thoái trên Dịch vụ Truyền thông Công cộng.
Đó là tin tốt. Còn tin xấu là: đã có bằng chứng cho thấy chúng ta cũng không nhớ được thông tin khi chúng ta đọc nó trên màn hình. Trong khi mọi người đang tiếp xúc với màn hình mọi lúc. Chúng ta đang nuôi dưỡng một thế hệ mất tập trung nhất trong lịch sử thế giới. Càng nhiều hoạt động khiến bạn phân tâm, bạn càng suy nghĩ kém hiệu quả. CÔNG NGHỆ CÓ THỂ TIẾT KIỆM KHÔNG GIAN, TRỌNG LƯỢNG VÀ THỜI GIAN, NHƯNG KHÔNG CÓ KHOA HỌC NÀO CHO THẤY NÓ SẼ TIẾT KIỆM TÂM TRÍ CỦA TRẺ, đặc biệt là nếu chúng dành toàn bộ thời gian với màn hình và không bao giờ mở sách. Vì vậy, cha mẹ phải đóng một vai trò lớn. Nó phụ thuộc vào việc cha mẹ giới hạn thời gian tiếp xúc màn hình của các em, và tiếp tục đọc sách cho các em để nuôi dưỡng và khuyến khích sự quan tâm của chúng đối với sách và đọc.
Quý trường đăng ký
trải nghiệm