Căn cứ và những dấu hiệu nhận biết trẻ khó khăn về ngôn ngữ để kịp thời áp dụng những biện pháp giáo dục đặc biệt giúp trẻ phát triển kỹ năng diễn đạt, khả năng hiểu và tự tin hơn khi giao tiếp thông qua các hoạt động ở trường mầm non, các hoạt động tại nhà cho trẻ với sự phối hợp của cả giáo viên và phụ huynh.

>> Giáo dục đặc biệt cho trẻ khó khăn về ngôn ngữ ở trường mầm non

Phương pháp giáo dục đặc biệt cung cấp các biện pháp cho trẻ khó khăn về ngôn ngữ:

• Hiểu mong muốn nhu cầu của trẻ và cố gắng lắng nghe trẻ

      Hãy giúp trẻ có đa dạng cách giao tiếp với mọi người, trẻ có thể sử dụng: tranh, ảnh, từ ngữ, hành vi, cử chỉ, điệu bộ… để mọi người hiểu cảm giác và nhu cầu của mình.

Những trẻ gặp khó khăn về ngôn ngữ sẽ dễ bị quá tải nếu nhiều tiếng động, ngôn ngữ tác động.

Do đó, khi giáo dục trẻ khó khăn ngôn ngữ cần áp dụng các phương pháp giáo dục đặc biệt riêng biệt, giáo viên cần có kinh nghiệm và nhanh chóng nhận biết được thời điểm nào cần phải kết thúc các tác động đến trẻ, khi nào cần giao tiếp ít hơn, khi đó thay vì bắt trẻ phải ghi nhớ một kiến thức nào đó, bạn hãy cho trẻ chơi các trò chơi thú vị, đọc một cuốn sách hoặc nghe nhạc nhẹ nhàng để thư giãn.

Đôi khi giáo viên hướng dẫn cảm thấy khó khăn khi hiểu trẻ muốn nói gì, tuy nhiên theo thời gian, nếu kiên nhẫn lắng nghe trẻ, bạn có thể hiểu những gì trẻ nói. Giáo viên hãy là người giúp các trẻ khác trong lớp hiểu về những mong muốn của trẻ, đóng vai trò là người phiên dịch, tuy nhiên đừng thể hiện mình đóng vai trò đó với trẻ.

Chỉ dẫn và nói với trẻ một cách đơn giản và về những điều trẻ đang làm.

Giúp trẻ miêu tả lại một sự kiện một cách có trình tự, dựa trên các câu hỏi gợi ý cho trẻ như “Ai đã làm?”, ở đâu?, Làm điều gì?, cái gì diễn ra tiếp theo?…

• Hỗ trợ và khuyến khích trẻ sử dụng ngôn ngữ tiếp nhận

Để trẻ hiểu ngôn ngữ một cách nhanh chóng, giáo viên cần cho trẻ tập trung chú ý trước khi bắt đầu hướng dẫn, hiểu lời nói và hiểu các từ khái quát.

Thu hút sự chú ý của trẻ bằng các cách:

Nói chậm, nói đơn giản những lời nói trong khi hướng dẫn trẻ. Hãy sử dụng những cử chỉ, điệu bộ khi có thể, nhận mạnh tới từng từ mang đặc điểm chính và yêu cầu trẻ nhắc lại rõ ràng lời chỉ dẫn đó.

+Đọc truyện cho trẻ nghe trước khi giới thiệu những thông tin chính.

+ Giải thích nghĩa các từ khái quát cho trẻ, khi nói nhấn mạnh các từ đa nghĩa, minh họa rõ ràng bằn hình ảnh.

+ Cho trẻ nghe cách sử dụng một từ, đặt câu hỏi với từ đó, sử dụng những câu đơn giản trước và cho trẻ lặp đi lặp lại trước khi học những nguyên tắc cần thiết.

• Hỗ trợ và phát triển ngôn ngữ biểu đạt cho trẻ   

      Bên cạnh các biện pháp giúp trẻ hiểu ngôn ngữ, cần có các biện pháp giúp trẻ diễn đạt ngôn ngữ.

+Hãy hướng dẫn trẻ kể lại một tình huống, một sự kiện hay một câu chuyện vừa nghe một cách dễ dàng, hãy dùng điệu bộ, tín hiệu giúp trẻ nhận ra những nội dung chính cần kể lại, yêu cầu trẻ dừng lại khi lạc sang chủ đề không liên quan.

+Người lớn cần làm mẫu cho trẻ về những câu đúng ngữ pháp, yêu cầu trẻ nhắc lại và giúp trẻ tự sửa khi nói chưa đúng.

+Gợi ý cho trẻ những câu hỏi để trẻ kể lại tình huống một cách logic hơn

+Khuyến khích trẻ mang đồ vật mà chúng yêu thích hay cảm thấy đặc biệt ở nhà đến lớp và kể cho các bạn nghe về những đồ vật đó.

• Giúp trẻ bày tỏ cảm xúc không bằng lời

Cảm xúc, suy nghĩ cũng không cần thể hiện hoàn toàn bằng tiếng nói. Bạn có thể khuyến khích cho trẻ thể hiện điều này bằng cách mỉm cười, vui vẻ qua sắc mặt, những cử chỉ thân mật…

• Giảm áp lực trong giao tiếp và các hoạt động cho trẻ

Áp lực về thời gian mà giáo viên áp cho trẻ có thể làm trẻ thêm bối rối, vì vậy trong giao tiếp, nếu thấy trẻ gặp khó khăn cha mẹ hoặc giáo viên nên nói chậm lại.

Không nên quá khắt khe với trẻ, không bắt trẻ làm theo đúng thời gian và không nên thúc giục trẻ liên tục.

Kiên nhẫn lắng nghe, dành thời gian cho trẻ trả lời, không ngắt lời trẻ.  Sửa lỗi ngữ pháp cho trẻ bằng cách nhắc lại những câu của trẻ nhưng sửa lại cho đúng ngữ pháp.

Theo TS.Bùi Thị Lâm – ĐHSP Hà Nội