Phương pháp Montessori là một trong những phương pháp giáo dục mới, hiện đại mới du nhập vào Việt Nam trong khoảng thời gian không lâu nhưng đã chứng minh được hiệu quả trong việc giảng dạy nên rất được thầy cô và phụ huynh tin tưởng. Bản chất của phương pháp Montessori chính là hoạt động tự do của trẻ trong môi trường được trang bị cùng các giáo cụ học tập khuyến khích sự tìm tòi của trẻ. Bởi vậy, giáo cụ Montessori là phần không thể thiếu cho sự thành công của phương pháp. Trong bài viết lần này, KidsOnline sẽ giới thiệu cho thầy cô một số giáo cụ Montessori để thầy cô có thể tham khảo và tìm kiếm đưa vào sử dụng.

Giáo cụ Montessori dành cho góc sinh hoạt (hay góc luyện tập kỹ năng)

Phương pháp Montessori luôn chú trọng tới sự phát triển tự nhiên của trẻ. Vì vậy, góc sinh hoạt là nơi bé sẽ có cơ hội được tiếp xúc và trải nghiệm những công việc gần gũi với cuộc sống hằng ngày của bé như lau rửa bàn ghế, cách bóc một số loại quả,… Từ đó, bé có thể học được cách tự chăm sóc bản thân cũng như chăm sóc môi trường xung quanh mình, thể hiện sự quan tâm đến người khác. Các công việc sẽ được sắp xếp từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp để bé có thể trải nghiệm một cách từ từ. Để làm được những điều đó thì giáo cụ Montessori là một phần rất quan trọng, là điều kiện phần nào quyết định đến kết quả học tập của các bé.

Trong góc sinh hoạt sẽ được chia ra thành các góc nhỏ như thực hành khô, thực hành với ít nước, thực hành với nhiều nước và ẩm thực. Trong góc thực hành khô sẽ có những đồ vật gắn liền với cuộc sống của bé như thìa, kẹp, kéo, nhíp, dao hay khăn, quần áo, giày dép,… Với những giáo cụ Montessori đó, bé sẽ được thầy cô hướng dẫn cách sử dụng chúng như việc cách chuyển vật bằng các dụng cụ thìa, kẹp, nhíp; cách quét nhà, quét thảm; cách gấp khăn; cách khâu khuy, cách khuân bê đồ đạc và nhiều hoạt động khác xoay quanh cuộc sống của bé.

Trong góc thực hành với ít nước thì bé lại được học hỏi cách lau nước khi bị đổ, cách đánh răng, cách chuyển nước vào các bình chứa có hình dạng khác nhau hay cả cách tạo bọt xà phòng. Còn khi chuyển sang khu thực hành với nhiều nước, bé lại được tiếp xúc với nhiều hoạt động liên quan đến nước và gắn bó với cuộc sống hằng ngày hơn như rửa tay, rửa bát, lau bàn ghế, giặt đồ, cắm hoa,…. Ứng với mỗi hoạt động các thầy cô hãy trang bị cho bé những dụng cụ cần thiết để bé có thể thực hiện được hoạt động của mình. Các thầy cô có thể tham khảo thêm những lưu ý liên quan đến giáo cụ Montessori tại những bài viết khác trong website: https://kidsonline.edu.vn

Khu cuối cùng của góc sinh hoạt là góc ẩm thực. Ở đây bé sẽ được học cách làm một đầu bếp tí hon với các hoạt động đơn giản liên quan đến bếp núc như cách cắt bánh, cắt hoa quả; cách nghiền bánh mì, cafe; cách đập, bóc các loại hạt có vỏ cứng như đậu phộng, hạt dẻ; cách bóc, vắt cam,…

Giáo cụ Montessori dành cho góc cảm giác

Tại góc cảm giác, trẻ sẽ có cơ hội được củng cố và hệ thống lại những cảm giác, tri giác đã được hình thành, luyện tập ở góc sinh hoạt. Bên cạnh đó bé còn được thực hiện thêm những công việc giàu tính sáng tạo hơn. Bé sẽ được tiếp xúc trực tiếp với các vật thật sau đó chuyển sang thực hiện những công việc trên tranh hay trên giấy. Giáo cụ Montessori cho góc cảm giác được phân loại thành 4 kệ khác nhau cho các mục đích luyện tập, phát triển từng giác quan riêng biệt: phát triển thị giác, xúc giác, khứu giác, thính giác và thị giác. Các kệ có thể thay đổi linh hoạt tuỳ theo điều kiện lớp học. Nhưng dù có thay đổi thì nguyên tắc chung về sắp xếp đồ đạc trong phương pháp Montessori là từ dễ đến khó, từ to đến nhỏ, từ đơn giản đến phức tạp, từ trái sang phải và từ trên xuống dưới.

1. Kệ thứ nhất

Kệ này còn có tên gọi khác là kệ chuyển tiếp gồm các giáo cụ Montessori chuyển giao giữa hai góc sinh hoạt và cảm giác nhằm giúp trẻ phát triển khả năng phân biệt giống, khác nhau qua công việc tìm cặp đôi, phân loại đồ,… Trẻ nhận biết vật, tranh ảnh bằng thị giác, xúc giác, tìm hình dạng các vật, đặt hình theo quy tắc. Trẻ tìm đúng vị trí của vật thông qua hoạt động với bảng ghép hình, trẻ phân biệt dầy mỏng, cao thấp, to nhỏ thông qua giáo cụ hình ghép có núm cầm. Việc luyện tập với những giáo cụ ở kệ thứ nhất chính là tiền đề để trẻ thực hiện tốt những công việc ở những kệ tiếp theo trong góc cảm giác nhằm giúp trẻ phát triển khả năng tri giác không gian.

2. Kệ thứ hai

Kệ thứ hai gồm những giáo cụ giúp trẻ phát triển khả năng tri giác không gian, trẻ làm quen với các khái niệm về độ lớn, chiều cao, chiều dài, độ dày, mỏng…

KidsOnline sẽ đưa ra cho các thầy cô tham khảo một số giáo cụ Montessori với các chức năng và công việc của nó tại góc cảm giác như sau:

–    Tháp hồng: là tháp được tạo nên bởi 10 khối gỗ màu hồng có kích thước khác nhau, giáo cụ này giúp trẻ nhận biết khái niệm to, nhỏ;

–    Bậc thang nâu: còn gọi là bậc thang rộng, gồm 10 khối gỗ màu nâu có kích thước khác nhau. Giáo cụ này giúp trẻ làm quen với khái niệm rộng-hẹp, dày-mỏng;

–    Gậy đỏ: là giáo cụ gồm 10 thanh gậy màu đỏ có chiều dài khác nhau, giúp trẻ nhận biết ngắn-dài và tạo tiền đề để trẻ làm việc với gậy số trong góc toán;

–    Trụ núm 1: Gồm 10 trụ có chiều cao và đường kính khác nhau giúp trẻ nhận biết, củng cố về to-nhỏ;

–    Trụ núm 2: gồm 10 trụ có chiều cao giống nhau, đường kính giảm dần giúp trẻ nhận biết, củng cố về độ dày-mỏng;

–    Trụ núm 3: gồm 10 trụ có chiều cao cao dần, đường kính giảm dần. Trẻ nhận biết khái niệm rộng, hẹp;

–    Trụ núm 4: Gồm 10 trụ có chiều cao thấp dần, đường kính như nhau. Trẻ nhận biết khái niệm cao, thấp;

–    Trụ màu: về kích thước, hình dạng giống như trụ núm nhưng khác là có màu và không có núm:

–    Trụ màu vàng: kích thước chức năng giống trụ núm 1;

–    Trụ màu đỏ: kích thước chức năng giống trụ núm 2;

–    Trụ màu xanh lá: kích thước chức năng giống trụ núm 3;

–       Trụ màu xanh lam: kích thước chức năng giống trụ núm 4.

3. Kệ thứ ba

Giáo cụ Montessori trong kệ thứ ba gồm những giáo cụ về màu sắc, đẳng thức, các khối hình và các hình hình học. Công việc với các giáo cụ Montessori trong kệ thứ ba của góc cảm giác bao gồm: Các khối hình học: khối cầu, lập phương, chóp nón, ovan, hình trứng, trụ tròn, lăng trụ tam giác đều, trụ vuông, chóp tam giác đều, chóp vuông. Sau khi làm việc với các khối hình học, trẻ sẽ được làm việc với các mặt của các hình khối được làm từ mảnh gỗ;

        Ngăn kéo các hình học phẳng (6 ngăn kéo): hình tròn, hình tam giác, hình tứ giác, hình cong, hình đa giác, các dạng hình khác;

        Bảng màu 1: đỏ, vàng, xanh (3 màu cơ bản);

        Bảng màu 2: đỏ, vàng, xanh, cam, xanh lá, tím – 6 màu (hỗn hợp màu);

        Bảng màu 3: đỏ, vàng, xanh, cam, xanh lá, tím, hồng, nâu, xám, đen, trắng. Giúp trẻ nhận biết sắc độ;

        Đẳng thức:

–    Nhị thức 1: giúp trẻ hiểu về phân số (1 thành 2, thành 4, thành 8…);

–    Đẳng thức bậc 2: giúp trẻ hiểu hằng đẳng thức (a+b)2 bằng cách tạo cặp giáo cụ đỏ, xanh, đen có cùng bề rộng cùng chiều cao.    

–    Đẳng thức bậc 3: giúp trẻ hiểu hằng đẳng thức (a+b+c)3 bằng cách tìm cặp giáo cụ giống nhau về màu, về độ cao, về bề rộng. Hộp hình học:    

–    Hộp hình tam giác: gồm các mảnh gỗ hình tam giác có màu xám, xanh lá, vàng, đỏ. Tạo ra các hình tam giác khác nhau từ những hình tam giác trên theo    

–    đường viền màu đen;    

–    – Hộp hình lục giác lớn: gồm các hình tam giác có màu vàng, đỏ, ghép các hình tam giác tạo thành tam giác lớn, hình  thoi,  hình  bình  hành,  hình  lục giác…;    –  Hộp hình lục giác nhỏ: gồm các hình tam giác kích thước khác nhau có màu xám, xanh lá, đỏ, vàng. Từ những hình tam giác này tạo thành hình thang, hình thoi, hình lục giác…;    

–    Hộp tứ giác tổng hợp: gồm các hình tam giác các loại có màu xanh lá, vàng, đỏ, xám. Tạo thành hình vuông, chữ nhật, thoi, bình hành… từ các hình tam giác;    

–    Hộp chữ nhật (màu xanh): gồm 5 mảnh gỗ hình tam giác màu xanh, không có viền đen. Tạo ra các hình khác nhau theo ý thích từ 5 hình tam giác;

–    Hộp màu xanh 12 mảnh: gồm 12 hình tam giác màu xanh, xếp được các loại hình khác nhau như hình vuông, lục giác, hình đa giác 12 cạnh… từ 12 hình tam giác.

4.    Kệ thứ tư

Hệ thống giáo cụ Montessori trong kệ thứ tư gồm các giáo cụ giúp trẻ luyện tập giác quan phát triển thính giác, xúc giác, khứu giác, vị giác, thị giác. Công việc với các giáo cụ Montessori trong kệ thứ tư của góc cảm giác bao gồm:

–    Hộp luyện thính giác: 6 ống tròn màu đỏ (mỗi ống có âm thanh khác nhau), 6 ống tròn màu xanh (mỗi ống có âm thanh khác nhau nhưng có cặp với âm thanh trong 6 ống màu đỏ);

–    1 bộ chuông;

–    Bảng luyện tập xúc giác 1,2,3,4: ráp, nhẵn; dần dần có chia độ ráp như ráp nhiều, ráp vừa phải, ráp ít… Hay nhẵn nhiều, nhẵn vừa phải, nhẵn ít;

–    Túi bí mật;

–    Đối chiếu tìm cặp vải;

–    Bộ lọ phát triển khứu giác: Tìm cặp các loại hạt, bột, chất lỏng có hương như quế, cà phê, mè, giấm…;

–    Bộ lọ phát triển vị giác: Tìm cặp các loại nguyên liệu như muối, đường, giấm, nước…

KidsOnline vừa giới thiệu tới thầy cô một số giáo cụ trong hệ thống giáo cụ Montessori cũng như chức năng, cách sử dụng nó để phục vụ cho việc giảng dạy. KidsOnline hi vọng với những kiến thức này sẽ giúp ích được các thầy cô ít nhiều trong việc giảng dạy. Các thầy cô có thể xem tiếp những giáo cụ Montessori trong những bài viết khác của KidsOnline hay những bài viết thú vị liên quan đến phương pháp Montessori tại website https://kidsonline.edu.vn. Chúc các thầy cô thành công.

Xem Thêm:

Hệ thống giáo cụ Montessori P2

Hướng dẫn áp dụng giáo án Montessori

Kiến thức nền tảng phương pháp Montessori